Kolejarze z Wileńszczyzny – reportaż historyczny Dominiki Leszczyńskiej

Przesłanie z przeszłości

18 listopada 2021 r. w Warszawie, w Sali Lustrzanej placówki muzealnej Stacja Muzeum, odbyła się prezentacja książki Dominiki Leszczyńskiej „Kolejarze z Wileńszczyzny” (2021) i towarzyszącej spotkaniu miniwystawy „Portret Zbiorowy Kolejarza Kresowego”.

Publikacja stanowi plon kilkuletniej, żmudnej pracy historyka sztuki, autorki licznych publikacji z zakresu kultury, pomysłodawczyni cyklu „Historie kolejowe”, mającego na celu kultywowanie pamięci o polskich kolejarzach. Jest to namacalny efekt pasji poznawczej i imponującej skutecznością konsekwencji Leszczyńskiej w ocalaniu dziejów Wileńszczyzny, współtworzonych przez bohaterów tej sagi, poczynając od ślusarzy, skromnych palaczy, a kończąc na zegarmistrzu kolejowym i ostatnim dyrektorze Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Wilnie.

Przed nami wartko skreślony reportaż, wzbogacony o zdjęcia z rodzinnych archiwów i dokumenty, zgromadzone podczas autorskich kwerend i udostępnione przez rodziny byłych kolejarzy znad Wilii. W istocie doświadczamy podróży w czasie, mieszczącej na 119 stronach publikacji losy rodziny Podoleckich z Datynian koło Nowo-Święcian (Nowych Święcian), budowniczego kolei wąskotorowej księcia Bolesława Pieriejasławskiego-Jałowieckiego, rodziny Dąbrowskich, ostatniego dyrektora wileńskiej DOKP inżyniera Wacława Głazka i zegarmistrza Piotra Żakowicza. Losy zwykłych ludzi, jakże pogmatwane przez okupację i wojnę, opowiedziane barwnie i ciepło, z szacunkiem dla najmniejszego szczegółu, miejscami wzruszają głębią przekazu.

Z okruchów historii, faktów i zachowanych w pamięci wspomnień powoli wyłania się panoramiczny obraz środowiska kolejarzy Wileńszczyzny, którzy tu pracowali, angażowali się w życie społeczno-kulturalne, później w działalność konspiracyjną, stając się wraz z rodzinami zakładnikami czasów terroru drugiej wojny światowej. Warto podkreślić, iż w gronie współtwórców tak ważnego przedsięwzięcia wydawniczego są bohaterowie drugiego planu, czyli rodziny dawnych kolejarzy, licznie przybyłe na promocję książki zarówno z Polski, jak i zagranicy. Wieńczące książkę pamiątkowe tableau „Portret zbiorowy kolejarza kresowego” powstało w ścisłej współpracy z potomkami kolejarzy jako przejmujące swoją prawdziwością przesłanie z przeszłości dla nas współczesnych. Podczas spotkania nie zabrakło też gestów symbolicznie łączących czasy dawne z teraźniejszością – obok książki w takt przedwojennych przebojów zaprezentowano zebranym unikatową wileńską pamiątkę, przechowywaną w zbiorach muzeum – sztandar Związku Drużyn Konduktorskich Rzeczypospolitej Polskiej Koła Wilno z pięknie wyhaftowanym wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej (1929).

Przy okazji warto dodać, że w ramach obecnie eksponowanej w placówce wystawy czasowej pt. „160 lat Petersbursko-Warszawskiej Drogi Żelaznej” pojawiają się akcenty z dziejów podwileńskich, m. in. rekonstrukcja sceny brawurowego „napadu czterech premierów” na carski pociąg pocztowy w Bezdanach w 1908 r.

Podczas spotkania autorskiego padły zapowiedzi przyszłej promocji publikacji „Kolejarze z Wileńszczyzny” także w Wilnie, gdzie niewątpliwie powinna spotkać się z zainteresowaniem nie tylko pasjonatów kolejnictwa, ale też wilnian zainteresowanych historią regionu i rozwojem lokalnej infrastruktury gospodarczej w okresie międzywojnia.

Zadanie pt. „Wydanie drukiem książki (reportażu historycznego) Dominiki Leszczyńskiej pt. Kolejarze z Wileńszczyzny” zostało dofinansowane ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu RP pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz z budżetu Samorządu Województwa Mazowieckiego. Podkreślić należy, że projekt ocalenia pamięci o losach kolejarzy z Wileńszczyzny wcale się nie skończył, na stronie internetowej Stacji Muzeum (www.stacjamuzeum.pl). zawarty został apel do wszystkich, którzy byliby zainteresowani podzieleniem się wspomnieniami i pamiątkami rodzinnymi, a tym samym – rozbudowywaniem zasobów archiwum, gdzie wileńscy kolejarze powinni zająć im należne miejsce.

Inesa Szulska

Historia linii kolejowych na terenach współczesnej Wileńszczyzny rozpoczęła się w roku 1851 wraz z powstaniem planu Warszawsko-Petersburskiej Drogi Żelaznej, która projektowana przy udziale polskich inżynierów po jedenastu latach (w 1862 r.) została oddana do użytku łącząc Warszawę, Wilno i Petersburg. Przez dziesięciolecia Polacy pracowali na miejscowej kolei (zarówno szerokotorowej, jak i wąskotorowej), angażując się w liczne przedsięwzięcia oświatowo-kulturalne.

<<<Wstecz