Debata o ojcu terminologii chemicznej
23 października w pałacu Balińskich w Jaszunach spotkali się historycy z Litwy, Polski i Białorusi na przedsięwzięciu poświęconym życiu Jędrzeja Śniadeckiego – wybitnego naukowca, profesora Uniwersytetu Wileńskiego, lekarza, prozaika i publicysty. Debata naukowa odbyła się w ramach projektu „Wielcy Polacy”, realizowanego przez samorząd rejonu solecznickiego i Fundację „Instytut Studiów Wschodnich” z Polski.
Słynny naukowiec urodził się 30 października 1768 w Żninie (Polska). Po studiach w Szkole Głównej Koronnej w Krakowie i pobycie we Włoszech (u A. Volty) i w Szkocji (u J. Blacka) został w roku 1797 powołany na katedrę chemii Wydziału Medycznego Szkoły Głównej Wileńskiej. W latach 1803-1822 w katedrze chemii Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego wykładał obowiązkowe dla wszystkich studentów 1. roku podstawy chemii (jego słuchaczami byli m. in. Tomasz Zan i Adam Mickiewicz). Wykłady, prowadzone w języku polskim, były oparte ściśle na terminologii i poglądach A. Lavoisiera – Śniadecki stworzył podstawy polskiej terminologii chemicznej.
Jędrzej Śniadecki miał opinię bardzo dobrego lekarza. W 1825 objął katedrę i klinikę medycyny terapeutycznej Uniwersytetu Wileńskiego i kierował nią do śmierci, od 1832 – jako placówką Akademii Medyko-Chirurgicznej (zajęcia prowadził w języku łacińskim, by chorzy nie rozumieli stawianej przy nich diagnozy). Od 1806 roku był 8-krotnie prezesem Towarzystwa Naukowego Lekarskiego. W wydawanym od roku 1805 „Dzienniku Wileńskim” zamieszczał artykuły na tematy lekarskie, a także filozoficzne i literackie, wśród nich nowatorskie 3-częściowe opracowanie „O fizycznym wychowaniu dzieci”.
Śniadecki był współzałożycielem, czynnym członkiem, a w latach 1819-1822 prezesem działającego w okresie 1817-1823 Towarzystwa Szubrawców; jego organem były „Wiadomości Brukowe”, w których Śniadecki (pod pseudonimami: Sotwaros i Bogumił Uważnicki) publikował cykle felietonów satyrycznych: „Postrzeżenia włóczęgi Guliwera”, „Próżniacko-filozoficzna podróż po bruku” i „Dziennik ostatniej podróży szlachcica na łopacie”.
Wielki naukowiec zmarł 11 maja 1838 roku. Został pochowany na wiejskim cmentarzyku w Horodnikach, w ówczesnym powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego, położonym niedaleko rodzinnego majątku Śniadeckich w Bołtupiu (ob. Białoruś).
Chociaż Śniadecki nie miał wybitnych osiągnięć naukowych, wielu jego uczniów kierowało katedrami chemicznymi i medycznymi w Wilnie, Warszawie, Krakowie, Kijowie i Charkowie; w kierowanej przez niego klinice pracowało wielu lekarzy. Jego Początki chemii były przez wiele lat najbardziej rozpowszechnionym polskim podręcznikiem.
– Jędrzej Śniadecki był legendą tamtych czasów. Profesorem, który zbierał pełne sale słuchaczy, którzy przychodzili słuchać wykładów nie o filozofii, nie o literaturze, tylko o chemii. W jednym ze swoich dzieł Śniadecki pisał, że każde pokolenie uważa, iż jest najmądrzejsze, najbardziej postępowe. Na pewno tego rodzaju myśli nie są też obce nam, żyjącym w XXI wieku i częstokroć gardzącym przedstawicielami wcześniejszych stuleci. Tymczasem musimy być dumni z naszych przodków, szczególnie znakomitych naszych ziomków, którzy wnieśli ogromny wkład do nauki, do tego, z czego my dziś korzystamy – powiedziała, witając uczestników jaszuńskiego spotkania, wicemer rejonu solecznickiego Beata Pietkiewicz.
Tematem pierwszej prelekcji moderatorzy debat Zygmunt Berdychowski, przewodniczący Rady Programowej Forum Ekonomicznego w Krynicy Zdrój, i Henryk Danulewicz, główny specjalista Wydziału Oświaty i Sportu administracji samorządu rejonu solecznickiego, wybrali pielęgnowanie pamięci o Jędrzeju Śniadeckim na Oszmiańszczyźnie, na Białorusi, gdzie profesor przeżył swoje ostatnie 32 lata. Referat przedstawiła wicedyrektor Szkoły w Kolczunach Tatiana Dawidowicz. Dzięki jej staraniom w szkole działa muzeum Jędrzeja Śniadeckiego i młodzież szkolna opiekuje się grobem Śniadeckiego. Z inicjatywy wicedyrektor od 2010 roku w szkole odbywają się także Spotkania Listopadowe, poświęcone Śniadeckiemu, na które przyjeżdżają goście z Białorusi, Polski i Litwy, w tym też przedstawiciele naszego rejonu.
Przyporządkowując twórczość naukową Śniadeckiego poszczególnym działom nauki mówili prof. Leszek Jankowski, dyrektor Karpackiego Oddziału Państwowego Instytutu Geologicznego, i Zbigniew Siemienowicz, dyrektor szpitala w Solecznikach, autor książki „Wileńska Medyko-Chirurgiczna Akademia”. Dyrektor pałacu Balińskich i Śniadeckich w Jaszunach Kazimierz Karpicz mówił o rodzinie Śniadeckich, potomkach Jędrzeja Śniadeckiego.
Birutė Railienė, pracownik naukowy Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich, autorka książki o Śniadeckim, przedstawiła publikacje o profesorze, jak też dzieła samego Śniadeckiego wydane w ostatnich latach w języku angielskim i litewskim.
Po spotkaniu jego uczestnicy mogli obejrzeć wystawę starych wydań dzieł Jędrzeja Śniadeckiego.
Andrzej Kołosowski
Na zdjęciach: w konferencji udział wzięli naukowcy z Litwy, Polski i Białorusi;
Birutė Railienė z Biblioteki im. Wróblewskich przedstawiła publikacje o słynnym chemiku i lekarzu