SKOnSR odnawia nagrobki na wileńskiej nekropolii
Ocalić i zachować dla potomnych
Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą od ponad 28 lat czuwa nad spuścizną historyczną zabytkowej wileńskiej nekropolii i zachowaniem jej dla przyszłych pokoleń. W ciągu prawie trzech dekad na Rossie zostało odnowionych ok. 100 nagrobków. 21 września Komitet zaprosił przedstawicieli Ambasady RP w Wilnie, polskich organizacji, przewodników i dziennikarzy, aby wspólnie przejść się po tej – jednej z najstarszych – wileńskiej nekropolii i zapoznać z pracami, których dokonano w bieżącym roku.
Dzięki kwestom organizowanym przez SKOnSR, wsparciu osób prywatnych i pomocy władz Polski w ciągu niespełna roku udało się odnowić 6 nagrobków na Rossie, odbudować zniszczone ogrodzenie na grobie Władysława Zahorskiego na Cmentarzu Bernardyńskim.
W mijającym sezonie uporządkowano groby rodzeństwa Józefa Piłsudskiego – Piotrusia i Teonii, którzy przyszli na świat w 1882 roku i po półtora miesiącu zmarli. Według Alicji Klimaszewskiej, honorowego prezesa SKOnSR, pomniki nagrobne rodzeństwa Piłsudskiego przed laty zostały ustawione staraniem córek Marszałka Wandy i Jadwigi, które ofiarowały na ten cel pieniądze. Z biegiem czasu zaszła potrzeba odnowienia całej kwatery, ponieważ porastające chwasty nadwyrężyły konstrukcję. Oprócz Piotrusia i Teonii w kwaterze spoczywa również inna siostra Piłsudskiego, Ludwika Majewska. Obecnie SKOnSR prowadzi poszukiwania miejsca pochówku brata Piłsudskiego, Kacpra, aby również i je godnie upamiętnić.
W roku 2018 – już po raz wtóry – odnowiono pomnik nagrobny Adama Bartoszewicza.
Ze środków Ambasady RP w Wilnie sfinansowano konserwację pomnika Wacława Konopki, legionisty, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, kawalera orderu Virtuti Militari. Za wsparcie Klimaszewska podziękowała polskiej placówce dyplomatycznej, którą na spotkaniu reprezentowała wicekonsul Irmina Szmalec.
W tym roku odnowy doczekał się również pomnik Bronisławy Zanowej z Moraczewskich (synowej Tomasza Zana, przyjaciela Adama Mickiewicza).
W czasie spotkania sprawozdawczego na Rossie zaprezentowano wzniesiony od podstaw pomnik nagrobny artysty-rzeźbiarza Józefa Noworytto, autora licznych pamiątek w Wilnie, m. in. Drogi Krzyżowej w kościele pw. św. Teresy. Jak podkreślił Dariusz Żybort, nowy prezes SKOnSR, miejsce spoczynku zasłużonego wilnianina zostało ustalone na podstawie źródeł archiwalnych, a nagrobek, wzorowany na dawnej stylistyce, wykonała spółka „Žybartuva”.
Dzięki finansowemu wsparciu Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” pięknie odrestaurowano nagrobek powstańca listopadowego Justyna Hrebnickiego. W ubiegłym roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP odrestaurowało pomnik żony Hrebnickiego.
Jeszcze w tym roku na szeroką skalę miało ruszyć odnawianie zabytków na Rossie pod auspicjami samorządu m. Wilna. Jak poinformował Żybort, w ciągu dwóch lat ze środków Unii Europejskiej i samorządu (na ten cel zostanie przeznaczonych ok. 2 mln euro) ma być odnowionych 341 pomników, 6 kaplic, uporządkowane ścieżki, zamontowane oświetlenie i monitoring. Jednakże, o ile odnawianie kaplic przebiega pomyślnie, o tyle tragicznie wygląda konserwacja pomników. Żaden z ok. 60 pomników, których odnawianie miało być zakończone jeszcze w tym roku, nie jest ukończony. Wzbudza obawy również jakość prac wykonywanych przez budowlańców.
Tymczasem wszystkie zabytki objęte opieką SKOnSR, jak podkreślił prezes Komitetu, renowuje uznany w swoim zakresie specjalista, znany konserwator Kęstutis Norkūnas. Kierownictwo Komitetu cieszy się, że w akcję ratowania zabytków na Rossie angażuje się coraz więcej ludzi, również krewnych pogrzebanych tutaj osób z Polski i zagranicy. Utrwaleniu pamięci i budzeniu świadomości, że Rossa to wyjątkowe miejsce w historii Narodu Polskiego sprzyjają akcje, które przed laty zainicjował SKOnSR. Dwa razy do roku – na wiosnę i jesienią, przed Dniem Wszystkich Świętych – na Rossie trwa wielka akcja sprzątania, w którą włączają się szkoły Wilna i Wileńszczyzny, natomiast przed Zaduszkami akcja „Światełko dla Rossy”. W zbiórce zniczy i zapalaniu światełek na wzgórzach nekropolii ochoczo uczestniczą harcerze. Tymczasem pieniądze na prace renowacyjne i konserwatorskie zbierane są podczas kwest, które w ostatnich latach na zew SKOnSR organizowane są w wielu miejscowościach Wileńszczyzny. Zdaniem Żyborta, szczególnie sprawnie zbieranie środków przebiega tam, gdzie księża aktywnie zachęcają swych parafian do udziału w akcji.
We współpracy z przewodnikami wileńskimi rozpowszechniane są cegiełki na rzecz ratowania Rossy. W ostatniej edycji wydano 20 tys. cegiełek.
Prezes SKOnSR apeluje do rodaków, aby zgłaszali swoje informacje, uwagi, dzielili się wiedzą na temat zabytków na Rossie i spoczywających tam zmarłych, ponieważ każdy z nich zasługuje na pamięć.
Irena Mikulewicz
Na zdjęciu: przedstawiciele Komitetu opowiedzieli o pracach wykonanych w ciągu tego roku
Fot. autorka