Numizmaty Wielkiego Księstwa Litewskiego u franciszkanów
Przekrój dziejów w postaci monet
Kopiejka księcia Kiejstuta, półgrosz i denar koronny, wykute za Władysława Jagiełły, kopiejka litewska księcia Witolda, monety Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Augusta, trojak litewski Stefana Batorego, dwudenar litewski bity w okresie wojny inflanckiej, szeląg litewski Zygmunta III Wazy, szeląg srebrny Jana Kazimierza – m.in. takie monety zostały przekazane franciszkanom w Wilnie. Dar ten do niedawna był prywatną kolekcją ks. prof. Wilhelma Gaja-Piotrowskiego, kapłana z archidiecezji wrocławskiej.
Kolekcję monet, w niedzielę, 5 czerwca, franciszkanom przekazali przedstawiciele Komandorii Sandomierskiej Orderu św. Stanisława Biskupa Męczennika z siedzibą w Stalowej Woli – wiceprzeor Kazimierz Jańczyk oraz komandor Janusz Ogiński wraz z ks. prof. Stanisławem Koczwarą. Uroczystość wręczenia monet odbyła się w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i połączyła wiernych obu narodowości: polskiej i litewskiej. Tuż po zakończeniu liturgii w języku litewskim odbyło się oficjalne przekazanie numizmatów na ręce rektora wileńskiej świątyni br. Marka Adama Dettlaffa, natomiast na rozpoczęcie Mszy św. w języku polskim do świątyni zostały uroczyście wniesione relikwie bł. Jolenty, mniszki franciszkańskiej z zakonu klarysek. Relikwie franciszkańskiej błogosławionej zostały umieszczone w ołtarzu św. Jadwigi, w Kaplicy Jagiellońskiej.
Przekazując cenne monety, ofiarodawcy zaznaczyli, że dar ten jest przekazywany do muzeum, które swoją siedzibę w przyszłości będzie miało w klasztorze franciszkańskim (po jego zwrocie prawowitym właścicielom). Wraz z pielgrzymami ze Stalowej Woli obecni byli także inni dobroczyńcy i ofiarodawcy kościoła na Piaskach w stolicy: Maciej Łyko, artysta rzeźbiarz, który wykonał urnę dla Ziemi Horodelskiej, znajdującej się nieopodal tablicy upamiętniającej 600. rocznicę Unii Horodelskiej oraz Jerzy Garlicki, ofiarodawca drewna na urnę – tysiącletniego dębu. Witając gości, br. Marek podkreślił, że współpracując dla upamiętnienia chlubnych dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, teraz także tworzymy wspólnotę dobra, miłości i pokoju.
Wdzięczni Opatrzności Bożej za wielowiekowe dzieło przedziwnej jedności między dwoma narodami, litewskim i polskim, które tworzyły prześwietną Rzeczpospolitą Obojga Narodów i odtworzyły w swoich świetlanych dziejach Chrystusa społecznego, pragniemy przyczynić się do powstania muzeum jagiellońskiego w murach klasztoru Ojców Franciszkanów w Wilnie. Ufamy, że jako Kustosze czcigodnych relikwii świętej Jadwigi, Matki chrzestnej Litwy strzec będą cennego daru, który ofiarował ks. Wilhelm Gaj-Piotrowski, wybitny regionalista Ziemi Sandomierskiej, która współtworzyła wiekopomną więź Korony z Litwą. Ten dar w postaci zbioru monet, dokumentuje materialnie świetność stosunków między obu krajami od czasu panowania litewskiego księcia Kiejstuta aż do końca istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów – napisano w akcie przekazania numizmatów.
Tak się złożyło, że przybyli na Litwę przedstawiciele Komandorii Orderu św. Stanisława są osobiście związani z Litwą i Wilnem. Kazimierz Jańczyk jest potomkiem rycerza Jańczyka z Moraw, który przyprowadził chorągiew rycerską pod Grunwald, jest też potomkiem królowej Elżbiety z Pilczy Granowskiej, trzeciej żony króla Władysława Jagiełły. Z kolei Janusz Ogiński, dziennikarz i publicysta, pochodzi z rodu, który u franciszkanów zbudował kaplicę św. Iwona, będącą obecnie w renowacji. Darczyńcy już nie pierwszy raz przybywają do wileńskiej świątyni franciszkanów – są zaangażowani w tworzenie Kaplicy Jagiellońskiej, której centrum są relikwie – teraz już dwóch świętych – Jadwigi i Jolenty. W roku 2012 wzięli udział w uroczystości poświęcenia ołtarza ku czci św. Jadwigi Królowej, uczestniczyli w upamiętnieniu 600-lecia Unii Horodelskiej.
– Na początku czerwca wspominamy św. Jadwigę Królową, przybyliśmy teraz do Wilna, żeby przekazać 37 numizmatów. Ks. Wilhelm profesor Uniwersytetu Wrocławskiego przez całe życie zajmował się etnografią, także kolekcjonował monety, z jego różnych zbiorów powstały dwa muzea w Stalowej Woli – regionalne i św. Jana Pawła II. W swoich zbiorach znalazł trochę litewskich monet i chciał je przekazać w godne ręce. Przez księdza Stanisława Koczwarę poznał franciszkanów; ma duży sentyment dla Wilna i dlatego taki dar tutaj ofiarował. Jest to swoisty przekrój dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w postaci monet – w rozmowie z „Tygodnikiem” powiedział Kazimierz Jańczyk. Zaznaczył też, że kolejną inicjatywą komandorii jest wydanie albumu nt. relikwii św. Jadwigi Królowej w grodzie nad Wilią.
Teresa Worobiej
Na zdjęciach: przekazanie numizmatów dla franciszkanów - (od lewej) ks. prof. Stanisław Koczwara, Kazimierz Jańczyk, br. Marek Adam Dettlaff, Janusz Ogiński, Maciej Łyko; cenne numizmaty - dar ks. prof. Wilhelma Gaja-Piotrowskiego dla mieszkańców Litwy.
Fot. autorka
BŁ. JOLENTA HELENA – córka króla Węgier Beli IV i Marii Laskariny. W 1256 roku, w wieku 12 lat, została wydana za księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego. Wychowywała się w atmosferze ascezy, pobożności i surowych obyczajów. Wielu jej najbliższych krewnych zostało później zaliczonych w poczet świętych lub błogosławionych. Jolenta po ślubie przyjęła drugie imię Helena. Jolenta Helena i Bolesław doczekali się trzech córek: Elżbiety, Jadwigi i Anny. Wkrótce po śmierci męża (1279 rok), Jolenta Helena wyjechała na dwór swej siostry Kingi do Krakowa, następnie powróciła do Wielkopolski i od 1284 była mniszką Zakonu Świętej Klary w Gnieźnie, gdzie zmarła ok. 1304 roku.