Polskie odznaczenia dla litewskich działaczy
Wspólna droga do niepodległości
W końcu czerwca br. ambasador RP na Litwie Janusz Skolimowski wręczył polskie odznaczenia litewskim działaczom walczącym o niepodległość Litwy w latach 80., ściśle współpracujących ze środowiskiem niepodległościowym w Polsce.
Za zasługi na rzecz przemian demokratycznych i wspierania dążeń niepodległościowych w Europie Środkowowschodniej Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP został wręczony posłowi na Sejm RL Sauliusowi Pečeliunasowi oraz działaczom organizacji Liga Wolności – Antanasowi Terleckasowi i Leonardasowi Vilkasowi.
Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RP został przyznany Elenie Terleckiene, wieloletniej zasłużonej działaczce antykomunistycznej, która zmarła 10 czerwca br. Odznaczenie matki odebrała córka.
Za wkład w rozwój przyjaznych stosunków polsko-litewskich Złotym Krzyżem Zasługi została nagrodzona działaczka niepodległościowa Stanislava Šateika.
Na wniosek Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą (prezes Alicja Klimaszewska) Audrone Vyšniauskiene z Departamentu Dziedzictwa Kulturowego przy Ministerstwie Kultury Litwy i architekt Živile Mačioniene za działalność na rzecz ratowania zabytków na wileńskich cmentarzach zostały uhonorowane Odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
Odbierając wysokie odznaczenie państwa polskiego Leonardas Vilkas swój udział w walce o wolną Litwę podsumował lakonicznie: „Za naszą i waszą wolność!”.
Sławne hasło powstańców listopadowych wyprzedzając czas stało się hasłem jednoczącym we wspólnych dążeniach niepodległościowych wiele pokoleń i narodów pragnących wyzwolić się spod narzuconego obcą ręką jarzma. Poufna współpraca Polaków i Litwinów w końcu XX stulecia, jest ciągle mało znana szerszemu gronu społeczności naszych krajów, w znaczącym stopniu przybliżyła cel, który, jak zaznaczył JE Janusz Skolimowski, dwadzieścia parę lat temu był osiągnięciem niewyobrażalnym. Aczkolwiek, jak stwierdza ambasador Polski w słowie wstępnym do publikacji: „Ta nowa idea stała się w latach 90. polityczną normą” .
Podczas uroczystej akademii wręczania odznaczeń w Instytucie Polskim w Wilnie został zaprezentowany album „Wilno-Warszawa: wspólna droga do wolności”, którego bohaterami są m.in. także osoby odznaczone w tym dniu.
Autorami dwujęzycznej publikacji, poświęconej współpracy litewskich i polskich środowisk niepodległościowych w latach 1989-1992, a także wydarzeniom z 13 stycznia 1991 roku są Piotr Hlebowicz i Piotr Warisch, redaktor i grafik podziemnych tytułów, działacz organizacji „Solidarność Walcząca”.
Album zawiera 150 zdjęć i materiałów, które przedtem nigdzie nie były publikowane, relacje uczestników wydarzeń oraz cytaty z polskiej prasy podziemnej o sytuacji na Litwie w latach 80.
O kilku przykładach takiej współpracy, opartej na konkretnej, namacalnej pomocy polskiej „Solidarności” dostarczanej konspiracji na Litwie oraz w innych krajach za wschodnią granicą nielegalnej literatury, sprzętu drukarskiego, elektronicznego i o ludziach, którzy pod groźbą więzienia i represji angażowali się do walki z reżimem sowieckim podczas spotkania opowiedziała Jadwiga Chmielowska, współtwórczyni i współprzewodnicząca Wydziału Wschodniego „Solidarności Walczącej”, działaczka podziemia niepodległościowego.
Wydanie albumu, który jest swoistym upamiętnieniem 20. rocznicy odzyskania przez Litwę Niepodległości, stało się możliwe dzięki zaangażowaniu wielu instytucji i osób prywatnych, m.in. Ambasady RP w Wilnie, Ambasady Litwy w Polsce, Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, NSZZ „Solidarność Regionu Małopolskiego”. Album nie jest wydaniem naukowym. Jednak zawarte w nim urywki wspomnień świadków tych niezbyt odległych wydarzeń historycznych, ich ofiarność i poświęcenie się idei zachęcają do tego, by wgłębić się w znaczenie słowa „wolność”.
Irena Mikulewicz
Na zdjęciu: nagrodzeni z amsabadorem J. Skolimowskim.
Fot. Marian Paluszkiewicz