Wystawa z okazji 440-lecia Unii Lubelskiej
Matejko w Wilnie
We środę 18 listopada w Litewskim Muzeum Sztuki Stosowanej w Wilnie (ul. Arsenalo 3A) odbyło się uroczyste otwarcie wystawy “Unia Lubelska i jej epoka w twórczości Jana Matejki”.
Ekspozycja, której patronuje minister kultury Litwy Remigijus Vilkaitis i minister kultury i dziedzictwa narodowego Polski Bogdan Zdrojewski, została przygotowana z okazji przypadającego w tym roku 440-lecia Unii Lubelskiej.
Centralne miejsce wystawy zajmuje monumentalny (298×512 cm) obraz Matejki „Unia Lubelska”.
Zdaniem dyrektora Litewskiego Muzeum Sztuki Romualdasa Budrysa, prezentacja tego obrazu w Wilnie jest dużym wydarzeniem kulturalnym, politycznym i edukacyjnym.
Katarzyna Murawska, wicedyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, stwierdziła, że przywiezienie „Unii Lubelskiej” do Wilna było wielkim wyzwaniem, ponieważ obraz wymagał konserwacji, która musiała być przeprowadzona w Warszawie. „Wymiary tego obrazu nie sprzyjają podróżom, więc cała operacja wymagała zaangażowania wielu konserwatorów” – powiedziała Murawska. Proces restaurowania płótna rozpoczęto w kwietniu, gdy grupa specjalistów przyjechała do Lublina, aby zabezpieczyć obraz przed jego podróżą do Warszawy. Po zabezpieczeniu pęknięć warstwy malarskiej obraz został położony na odpowiednim podłożu, zdjęto krosna, zaprasowano krawędzie płótna i nawinięto go na wałek oraz przetransportowano do stolicy. Z powodu swoich rozmiarów obraz nie pomieścił się w pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Warszawie, więc był restaurowany w jednej z sal malarskich tego muzeum. Po zabiegach konserwacyjnych płótno wróciło do Lublina, gdzie zostało nabite na nowe krosna. Po raz pierwszy dla płótna została też zmontowana nowa rama. Murawska zażartowała, że „Unia Lubelska” wielce się napodróżowała, zanim trafiła do Wilna.
Przedstawia nie wydarzenie, a osobowości
„Unia Lubelska” przedstawia zaprzysiężenie unii w jednej z renesansowych sal Zamku Lubelskiego w dniu 1 lipca 1569 roku. Kurator wystawy Marijus Uzorka powiedział, że „Unia Lubelska” ilustruje nie tylko ważne wydarzenie historyczne, ale przedstawia przede wszystkim polityczne osobowości Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Polskiego. Na płótnie, mającym prawie 3 metry wysokości i ponad 5 metrów długości, można zidentyfikować ponad 30 postaci. „Autor starał się przedstawić ludzi, którzy odzwierciedlali daną epokę. Podstawowym akcentem jest nie wydarzenie, ale historyczne osobowości. Widzimy więc na obrazie i Mikołaja Radziwiłła Rudego, i wileńskiego biskupa Waleriana Protasewicza, którzy nie brali udziału w sejmie lubelskim” – mówił Uzorka.
Kurator dodał, że początkowo przewidywano eksponowanie w Wilnie jedynie obrazu „Unia Lubelska”, ale po naradzeniu się organizatorów wystawy i otrzymaniu finansowania postanowiono zwiększyć liczbę eksponatów. A więc oprócz monumentalnego obrazu Jana Matejki możemy również zobaczyć szkice do obrazu ilustrujące historię powstawania „Unii Lubelskiej”, szkice poszczególnych postaci, dzieła rzeźbiarskie (dwie kamea) oraz inne prace malarskie polskiego artysty (m. in. obraz „Twardowski, wywołujący ducha Barbary Radziwiłłówny przed Zygmuntem Augustem”, „Zygmunt August z Barbarą Radziwiłłówną na dworze radziwiłłowskim w Wilnie”).
Uzorka powiedział, że, niestety, nie udało się wypożyczyć na wystawę ubrań z epoki Zygmunta Augusta, znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, ponieważ ich zły stan nie sprzyja transportowaniu.
Eksponaty wypożyczone na wystawę pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Muzeum Narodowego w Krakowie.
Symbol współpracy
W dniu otwarcia wystawy został zaprezentowany album poświęcony Unii Lubelskiej przygotowany przez wydawnictwo Exlibris.
18 listopada podpisano też nowy dokument o współpracy między Litewskim Muzeum Sztuki a Muzeum Narodowym w Warszawie. „Obraz Matejki nie tylko ilustruje doniosłe wydarzenie historyczne, ale też można go uznać za symbol współpracy takiej naszej małej unii polsko-litewskiej – współpracy pomiędzy Litewskim Muzeum Sztuki a Muzeum Narodowym Warszawy” – powiedziała Katarzyna Murawska, dodając, że współpraca obu muzeów trwa już od dawna, gdyż aż dwóch byłych dyrektorów Muzeum Narodowego w Warszawie – prof. Stanisław Lorenz oraz Ferdynand Ruszczyc (wnuk malarza) miało bardzo silne związki z Wilnem.
Jak poinformował Budrys, podczas wystawy będą się odbywały zajęcia edukacyjne dla uczniów i studentów oraz program kulturalny. Organizatorzy spodziewają się, że wystawa będzie się cieszyła wielkim zainteresowaniem, nawet większym niż prezentowana w 1999 roku w Wilnie „Bitwa pod Grunwaldem”, którą obejrzało prawie 175 tys. osób.
Ekspozycja jest całkowicie finansowana przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach realizowanego obecnie programu „Prezentacja Polski na Litwie”.
Wystawa potrwa do 28 marca 2010 r., wstęp – 6 Lt.
Iwona Klimaszewska
Na zdjęciu: na otwarcie wystawy przyjechał minister kultury i dziedzictwa narodowego Polski B. Zdrojewski.
Fot. Jerzy Karpowicz