Uwolnić się od szkodliwego azbestu
Z początkiem bieżącego roku na Litwie w TV i prasie zaczęto wiele mówić o potrzebie wymiany azbestowych pokryć dachowych, usunięciu elementów elewacji budynków mieszkalnych oraz gospodarczych zawierających ten szkodliwy dla zdrowia materiał.
Redakcja „Tygodnika” również otrzymała list od Czytelnika, pana E. Gajewskiego, ze starostwa bujwidzkiego, z zapytaniem, w jaki sposób można będzie zrealizować zamianę dachu oraz czy mieszkańcom będą pokrywane koszty takich przedsięwzięć.
Gwoli przypomnienia, przed rokiem rząd RL zatwierdził Program usunięcia azbestu na lata 2008-2013. Podstawowym jego celem jest zapewnienie bardziej przyjaznego dla zdrowia środowiska, stopniowo i bezpiecznie eliminując produkty zawierające ten minerał, który do niedawna ze względu na swe właściwości, głównie odporność na ogień i substancje chemiczne, powszechnie był wykorzystywany w produkcji materiałów budowlanych i termoizolacyjnych.
Od 1989 r. w budownictwie w Polsce nie można używać azbestu. Na Litwie wykorzystywanie azbestu i produktów z jego zawartością jest zakazane od 2005 roku. Tymczasem w całym kraju pokrycia dachowe z eternitu azbestowego nadal stanowią aż 96 proc.!
„Wymiana dachów kosztuje wiele. Jest to ogromna praca. Kogo stać na to, by to zrobić?” – zapytuje Gajewski. Jak nam wyjaśnił Wojciech Aszkiełowicz, główny specjalista Wydziału Budowlanego samorządu rejonu wileńskiego, realizując założenia powyższego programu rządowego Ministerstwo Ochrony Środowiska wydało rozporządzenie, aby do 1 stycznia 2010 r. dokonać inwentaryzacji wszystkich budynków użytku publicznego, a więc: placówek oświatowych, szpitali, hoteli, centrów handlowych i usługowych etc., budowli i konstrukcji o wspomnianym przeznaczeniu, pokrytych szkodliwym eternitem azbestowym. Natomiast do 1 stycznia 2011 roku mają być sporządzone dokumenty inwentaryzacji domów mieszkalnych, tudzież innych budynków, budowli i konstrukcji, w których zostało wykorzystane pokrycie azbestowe lub inne elementy z zawartością tego materiału.
Środki wspomagające realizację Programu usunięcia azbestu będą finansowane z budżetu państwowego, samorządów lokalnych, Programu wspierania ochrony środowiska Republiki Litewskiej, funduszy międzynarodowych oraz innych. Szacuje się, że na ten cel ogółem wykorzysta się prawie 23 mln Lt.
- Niestety, koszty wymiany pokrycia dachowego dla mieszkańców nie będą rekompensowane. Tak jest nie tylko u nas, lecz również w całej Europie. Będą natomiast rekompensowane koszty wywózki starego eternitu, a właściciele i użytkownicy budynków za 1 kg starego szkodliwego eternitu azbestowego otrzymają 30 centów – wyjaśnia Wojciech Aszkiełowicz.
Wywózka usuniętego z dachu bezużytecznego eternitu będzie realizowana w sposób tradycyjny. Zgodnie z przygotowanym przez MOŚ trybem, samorząd lokalny powinien zawrzeć umowę ze spółką świadczącą usługę wywożenia odpadów, uzgodnić warunki płatności, ilości przeznaczone do wywózki oraz terminy wykonania prac.
Według Aszkiełowicza, w Wilnie i okolicach jest tylko jedna spółka, ZSA „Monmarkas”, która oferuje usługę wywożenia materiałów zawierających azbest.
Rekompensata za wywożony eternit jest wypłacana wówczas, jeżeli odpady są zabierane z miejsca, które wcześniej zostały zinwentaryzowane, a użytkownik budynków do Agencji rozwoju mieszkaniowego i urbanistycznego skieruje wypełniony ustalonej formy wniosek. Pieniądze ze środków państwowych wpłyną na wskazany we wniosku numer konta użytkownika budynku w ciągu 20 dni roboczych od momentu wypełnienia wniosku.
Rekompensata kosztów wywózki jest wypłacana firmie realizującej wywózkę w ustalonym trybie.
Zdaniem pracownika Wydziału Budowlanego, na razie na Litwie nie zanotowano ani jednego przypadku, gdzie Program usunięcia azbestu był realizowany. Oprócz pewnych poleceń wydanych przez nadrzędne instytucje państwowe nadal nie wiadomo, w jaki sposób uda się te prace wykonać w terenie. Bo jak, na przykład, sprostać takiemu zadaniu, jakim jest przeprowadzenie inwentaryzacji wszystkich budynków i budowli pokrytych eternitem azbestowym w całym rejonie wileńskim?.. W wydziale na pytania zainteresowanych, a takich jest sporo, odpowiada jedyny pracownik, Wojciech Aszkiełowicz. Tymczasem, jak podkreśla, resort ochrony środowiska nie przeprowadził jakichkolwiek seminariów czy konferencji, które mogłyby pomóc wyjaśnić przebieg realizacji programu, a w związku z tym usprawnić jego wdrożenie. Z pewnością do przeprowadzania inwentaryzacji zostaną zaangażowane także starostwa, z góry jednak wiadome, że to zadanie będą utrudniały takie przeszkody, jak brak odpowiednich dokumentów na budynki czy konstrukcje, pokryte eternitem azbestowym.
Nadzorowanie wdrożenia programu rządowego koordynuje resort ochrony środowiska, poszczególne funkcje będą pełniły samorządy rejonowe, Ministerstwo Ochrony Zdrowia, Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska oraz Państwowa Inspekcja Pracy. Jedynym sposobem unieszkodliwienia produktów z zawartością azbestu jest zakopywanie do ziemi po uprzedniej obróbce chemikaliami. Zanim jednak uda się to zrobić w sposób zorganizowany i na szeroką skalę, a w dodatku otrzymać za to, niech małe, ale pieniądze, stary eternit wędruje do przydrożnych rowów, łamany na drobne kawałki jest wysypywany na drogach. A taki, rozdrobniony, jest najbardziej niebezpieczny. Przedostanie się włókien azbestu do układu oddechowego człowieka powoduje raka płuc.
Irena Mikulewicz