110. rocznica śmierci inżyniera St. Kierbiedzia
Budowniczy mostów i kolei na Litwie
4 kwietnia Stowarzyszenie Techników i Inżynierów Polskich na Litwie (STiIP) zorganizowało uroczystości, upamiętniające 150. rocznicę budowy kolei Sankt Petersburg - Warszawa i 110. rocznicę śmierci wybitnego inżyniera, znanego budowniczego mostów Stanisława Kierbiedzia (1810-1899).
Rozpoczęły się one Mszą św. w kościele św. Rafała. Następnie przeniosły się do wileńskiego Muzeum Kolei Litewskich przy ul. Mindaugo. Tutaj członkowie STiIP na czele z prezesem Józefem Wasilewskim i gościem uroczystości, dyrektorem Auksztockiej Kolei Wąskotorowej (ASG) Gintarasem Kerbedisem oglądali dokumentalny film o historii kolejnictwa na Litwie oraz film reklamowy o SA „Lietuvos geležinkeliai”. Obejrzeli też muzeum, w którym mieszczą się eksponaty obrazujące historię kolei na Litwie, a rolę przewodnika po muzeum pełniła dyrektor Muzeum Kolei Litewskich Vitalija Lapeniene, która ciekawie opowiedziała o historii kolejnictwa na Litwie. Nie sposób było nie zauważyć wśród eksponatów umieszczonego wysoko portretu generała, inżyniera Stanisława Kierbiedzia.
Główną część uroczystości zlokalizowano w wileńskim Domu Kultury Polskiej. Jej gośćmi byli radca Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Wilnie Marek Martinek, pracownik Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Wilnie Antoni Żakiewicz oraz wspomniany już dyrektor Auksztockiej Kolei Wąskotorowej Gintaras Kerbedis, autor projektu upamiętniającego 150. rocznicę budowy linii kolejowej Sankt Petersburg-Warszawa Jonas Aleknavičius.
Imprezę zagaił, witając wszystkich zebranych i przedstawiając gości, prezes STiIPu Józef Wasilewski. Po czym głos zabrał Jonas Aleknavičius, który krótko opowiedział o realizowanym na Litwie projekcie, upamiętniającym 150. rocznicę budowy linii kolejowej Sankt Petersburg - Warszawa, jego aspektach, o planowanej na październik br. międzynarodowej konferencji związanej z tą rocznicą.
Referat pt. „Trakt łączący Petersburg z Warszawą” przedstawił student 3 roku Wileńskiego Uniwersytetu Technicznego im. Giedymina Bogdan Pacyno, który w niezwykle ciekawy sposób, wykorzystując środki audiowizualne, opowiedział o historii budowy traktu łączącego Petersburg z Warszawą. Jego początki, jak mówił, sięgają roku 1828. Opowiedział o budowanych przy trakcie stacjach pocztowych, hotelach i policji drogowej, chroniącej bezpieczeństwo podróżnych. Nie pominął też tematu historii kolejnictwa na Litwie, którego narodziny datują się rokiem 1851, jak też stanu dzisiejszego tej gałęzi komunikacji. Nie mniej interesujący, obfitujący w wiele faktów z życia Stanisława Kierbiedzia, o budowanych według jego projektów i pod jego kierownictwem mostach i tunelach, był obszerny referat przedstawiony przez wiceprezesa STiIPu Marynę Szybakowską i jej córkę Irenę, tegoroczną maturzystkę Wileńskiego Gimnazjum im. A. Mickiewicza..
Stanisław Kierbiedź urodził się 10 marca 1810 r. w majątku Nowy Dwór k. Poniewieża w rodzinie ziemiańskiej. W latach 1826-1828 studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Następnie wyjechał do Sankt Petersburga, gdzie wstąpił do Instytutu Korpusu Inżynierów Komunikacji. W Sankt Petersburgu Stanisław Kierbiedź budował kościół katolicki pw. św. Stanisława, most przez Newę nazwany Błagowieszczeńskim, którego budowa trwała 8 lat. Uroczyste otwarcie tego mostu o długości 340 metrów i zbudowanego z lanego żelaza nastąpiło 18 listopada 1850 r. S. Kierbiedź w nagrodę za to otrzymał stopień wojskowy generała-majora. Od 1852 r. na budującej się linii kolejowej Sankt Petersburg - Warszawa na stanowisku zastępcy dyrektora pracował właśnie Stanisław Kierbiedź.
Kilka słów dygresji. 4 września 1860 r. z Dyneburgu do Wilna przybył pierwszy pociąg. Jest to ważna data w historii kolejnictwa na Litwie.
Stanisław Kierbiedź zaprojektował budowę tuneli w Ponarach i Kownie... Maryna Szybakowska szerzej opowiedziała o budowie tuneli, o okolicznościach, podając rozmaite szczegóły o nich, jak też o ich stanie w dniu dzisiejszym. Jej opowiadaniu towarzyszyły wyświetlane na telebimie schematy, rysunki, zdjęcia archiwalne i współczesne tych tuneli. Następnie kontynuowano referat o S. Kierbiedziu.
W latach 1859-1964 r. Stanisław Kierbiedź zbudował w Warszawie na Wiśle stały most żelazny, kratownicowy. Było to wielkie osiągnięcie myśli inżynieryjnej, przykład nowatorskiego rozwiązania technicznego. Nazwano go imieniem cara – Aleksandryjskim, ale w świadomości warszawian utrwalił się jako most Kierbiedzia. Stanowił swoisty symbol łączący Wschód z Zachodem.
W 1879 r. S. Kierbiedź został odznaczony orderem Aleksandra Newskiego, w 1881 r. mianowano go radcą stanu. W 1891 r. S. Kierbiedź na stale zamieszkuje w Warszawie. Umiera 19 kwietnia 1899 r., zostaje pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
Zabierający głos Gintaras Kerbedis obszernie i szczegółowo opowiedział o historii i dniu dzisiejszym Auksztockiej Kolei Wąskotorowej, której długość na linii Poniewież-Onikszta-Rubikiai wynosi 684 km i służy przede wszystkim, jak powiedział, celom rekreacyjnym, turystyce. Kompleks Auksztockiej Kolei Wąskotorowej na linii Poniewież-Onikszta-Rubikiai stanowią 9 mostów, 54 zwrotnic, 13 lokomotyw i wagonów, działki o powierzchni 620 ha.
G. Kerbedis przy okazji opowiedział też o projektach Auksztockiej Kolei Wąskotorowej, stanowiących dość ciekawą ofertę turystyczną.
Zabierający w końcu imprezy głos Ryszard Kuźmo, dyrektor Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Wilnie, zapoznał zebranych z mało znanymi faktami, dotyczącymi tunelu w Ponarach. Właściciel Landwarowa, hrabia Władysław Tyszkiewicz, aktywnie włączył się do budowy kolei, która w 1862 r. przecięła Landwarów. Przy budowie mostu kolejowego nad rzeką Waką zasięgnięto konsultacji u Stanisława Kierbiedzia. Ciotka Adela Kuźmo, z domu Woronowicz, jak powiedział R. Kuźmo, pracowała jako krawcowa w domu Kierbiedziów, szyjąc m. in. sukienki dla dzieci. Towarzyszyła im w podróży do Genewy. R. Kuźmo w 1997 r. otrzymał w prezencie od swej mamy maszynę do szycia firmy „Zinger”, właśnie tę, na której szyła ciotka Adela.
R. Kuźmo poinformował zebranych o fakcie rozminowania latem 1944 r. przez żołnierzy 3 Brygady AK „Szczerbca” zaminowanego przez wycofujące się wojska niemieckie tunelu w Ponarach.
Uwieńczeniem uroczystości był występ zespołu „Tercja” pod kierownictwem Jarosława Królikowskiego.
Jan Lewicki