Apel do rodziców Polaków XII Konferencji Wileńskiego Oddziału Rejonowego ZPL
POLSKIE DZIECKO W POLSKIEJ SZKOLE
wielkim zadowoleniem odnotowujemy, że już od paru lat liczba pierwszoklasistów w szkołach polskich jest stabilna. Jedynie niż demograficzny przyczynił się do tego, że w ubiegłym roku szkolnym w pierwszych klasach było ich mniej. Do szkół samorządowych rejonu w bieżącym roku szkolnym uczęszczało 10640 dzieci, z których 6025 uczyło się w klasach polskich, czyli 56,6 proc. dzieci. Do szkół powiatowych (według danych internetowych) uczęszczało 1513 dzieci. Razem w szkołach rejonu uczyło się więc 12153 dzieci, w szkołach polskich 6025, czyli 50 proc. ogółu, co stanowi 82 proc. wszystkich polskich dzieci rejonu (w rejonie Polacy według spisu ludności 2001 r. stanowili 61 proc. ogółu mieszkańców).
Oświata polska na Litwie ma ponad 5-wiekową tradycję. Miewała ona okresy rozkwitu, jak też przeżywała ciężkie chwile zakazów, ograniczeń i prześladowań. Po drugiej wojnie światowej czynione były przymiarki do ponownej likwidacji systemu oświaty w języku polskim na Litwie. Tym niemniej szkolnictwo polskie przetrwało i stanowi trwały element oświaty republiki.
Wraz z odrodzeniem narodowym na Litwie w końcu lat 80, szkolnictwo polskie złapało świeży oddech. Upadł mit o braku perspektywy dla absolwentów polskiej szkoły, bardzo wyraźnie wzrosły liczebnie polskie klasy, jak też ich geografia. Maturzyści szkół polskich uzyskali dodatkową ofertę studiów za granicą. Równolegle ze zjawiskami pozytywnymi wystąpiło także rosnące zagrożenie dla polskiego szkolnictwa. Mit o przewadze i zaletach dla Polaków szkoły rosyjskiej został sztucznie zastąpiony nowym mitem o przeważających atutach szkoły litewskiej. Mit ów jest usilnie lansowany w mediach, urzędach i instytucjach państwowych.
Konferencja Polskie dziecko, w polskiej szkole nawołuje rodziców, aby nie ulegli kłamliwej agitacji zwolenników lituanizowania oświaty mniejszości narodowych, gdyż ich argumenty mijają się z faktami i realiami życia, zagrażając zdrowemu rozwojowi intelektualnemu dziecka.
1. Polskie dziecko, trafiając do środowiska obcego językowo i kulturowo, zostaje pozbawione logicznego przedłużenia formowania świadomości narodowej, przez co nierzadko przeżywa stresy. Jak wskazuje praktyka, w życiu dorosłym często wpada w kompleksy, nie odnajdując siebie w środowisku i kulturze żadnej z grup narodowościowych zarówno tej, do której należy od urodzenia, jak i tej, w której języku uczyło się w szkole.
2. Polskie dziecko nie znające dostatecznie języka litewskiego, w pierwszych latach nauki traci większość sił i czasu na poznawanie tego języka, przez co zaniedbuje inne przedmioty, czego nadrobienie w całości praktycznie już nie będzie możliwe. Zdarzają się nawet wypadki, gdy nauczyciele uczą polskie dzieci w litewskich klasach nie według stosownego programu.
3. Nie mają realnych podstaw twierdzenia, że tylko w szkole litewskiej uczniowie są w stanie opanować język litewski. W sytuacji, kiedy nauczanie języka litewskiego rozpoczyna się już w I klasach, liczby godzin zwiększono do 45 tygodniowo, wprowadzono obowiązkowe egzaminy w 1012 klasach, kiedy wszystkie instytucje i urzędy państwowe, sklepy, placówki kulturalne i usługowe posługują się językiem państwowym, kiedy dziesiątki rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych nadają w języku państwowym, należy z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że nawet przeciętnie uzdolnione dziecko język litewski opanuje z łatwością bez znaczenia w jakiej szkole się uczy.
W latach ubiegłych egzaminy z języka państwowego składali maturzyści, którzy rozpoczęli naukę w polskich klasach po 1990 roku, gdy znaczenie i prestiż języka litewskiego zostały ustawowo podniesione do rangi państwowego. Egzaminy maturalne i wstępne na wyższe uczelnie potwierdziły, że uczniowie szkół polskich dostatecznie opanowali język litewski, nawet lepiej jak uczniowie szkół litewskich w rejonach wileńskim i solecznickim. Tak więc jednoznacznie i ostatecznie został obalony jeden z mitów, iż rzekomo w szkole polskiej dziecko nie opanuje należycie języka litewskiego.
4. Obecnie maturzysta polskiej szkoły ma nawet bogatszą ofertę startu życiowego aniżeli maturzysta szkoły litewskiej. Nieprzypadkowo więc już kilka lat z rzędu procent maturzystów polskich szkół, trafiających na studia, jest wysoki i stabilny: np. w roku ubiegłym spośród 1155 maturzystów szkół polskich 1062 czyli 68 proc. zostało studentami.
Przed absolwentem szkoły polskiej są otwarte wszystkie uczelnie republiki. Równocześnie absolwenci polskich szkół, mając doskonale opanowany język polski, zyskują dodatkową szansę dostania się na prestiżowe studia w Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast dla maturzystów studiujących na wyższych uczelniach Litwy są przyznawane stypendia Fundacji Semper Polonia. Liczba takich stypendiów w roku 2006 osiągnęła 520. Z kolei spośród maturzystów szkół litewskich na studia za granicą dostały się ułamki procenta absolwentów. Po wstąpieniu Litwy do Unii Europejskiej przed absolwentami polskich szkół jest otwarta praktycznie cała Europa. W najbliższym czasie w Wilnie zostanie zarejestrowana filia Uniwersytetu Białostockiego i innych uczelni europejskich.
W ciągu ostatnich lat wzrosła liczba uczniów wstępujących na wyższe uczelnie: jeżeli w 2002 r. na wyższe uczelnie dostało się 49 proc. absolwentów szkół rejonu, to w r. 2006 58 proc.. Niektóre polskie szkoły osiągnęły nadzwyczaj wysokie wskaźniki: Szkoła Średnia im. R. Kalinowskiego w Niemieżu i gimnazjum w Pogirach 80 proc. natomiast Szkoła Średnia im. St. Moniuszki w Kowalczukach 78, a im. F. Ruszczyca w Rudominie 74 proc.
Z powyższego nietrudno wywnioskować, iż szkolnictwo polskie na Litwie zapewnia duże możliwości dalszego pobierania nauk i ma wiele zalet, których nie posiada szkoła litewska.
Apelujemy do Was, rodzice Polacy, o posyłanie dzieci do szkół polskich. Dzięki temu będziecie mogli wychowywać bez poddawania niepotrzebnym stresom, na Polaków bez kompleksów godnych obywateli Państwa Litewskiego. Dzięki temu będą one miały o wiele szerszy wybór po ukończeniu szkoły średniej. Dzięki temu nigdy nie będą miały do Was pretensji, że podjęliście za nich niesłuszną decyzję, kiedy one same nie były jeszcze dostatecznie dojrzałe, by decydować samodzielnie.
Wilno, 15 czerwca 2007 r.
SZKOŁY POLSKIE NA LITWIE
STAN POSIADANIA, PROBLEMY, PERSPEKTYWY
W dobie obecnej na Litwie działają 123 polskie szkoły ogólnokształcące (wśród nich: 4 gimnazja (klasa1-12), 2 gimnazja (klasa 9-12), 34 szkoły średnie (klasy 1-12), 44 szkoły podstawowe (klasy 1-10), 37 szkół początkowych (klasy 1-4), działających samodzielnie bądź jako filie szkół podstawowych lub średnich) oraz 2 domy dziecka. Naukę w tych placówkach oświatowych pobiera około 18 tys. uczniów. Nauczanie wszystkich przedmiotów jest prowadzone w języku polskim ojczystym, na dobrym poziomie, co powoduje, że nasze szkoły są konkurencyjne w porównaniu ze szkołami litewskimi. Corocznie 6367 proc. maturzystów wstępuje na studia wyższe na Litwie i za granicą.
W 50 przedszkolach działają grupy polskie z ogólną liczbą ponad 2500 dzieci. W szkołach i przedszkolach pracuje około 2,5 tys. dobrze przygotowanych zawodowo nauczycieli. Około 97 procent z nich legitymuje się stopniem magistra.
W szkołach są szeroko prowadzone zajęcia pozalekcyjne, działają kluby sportowe, szkolne zespoły teatralne, artystyczne pieśni i tańca, szeroko znane zarówno w środowisku lokalnym jak też poza granicami kraju.
W toku swojego rozwoju szkoła polska napotyka na szereg problemów natury obiektywnej, aczkolwiek bardzo często również subiektywnych, tworzonych sztucznie.
1. Ostatnio posunięciem, niekorzystnym dla szkół polskich jest odgórny projekt ujednolicenia egzaminu maturalnego z języka litewskiego ojczystego i języka litewskiego państwowego dla szkół polskich i litewskich. W swoim założeniu projekt programuje gorsze wyniki maturzystów szkół polskich, ponieważ proces nauczania języka litewskiego w klasach 1-12 odbywa się według różnych programów i podręczników oraz w nierównym wymiarze godzin (w szkołach litewskich w klasach 1-4 na język litewski przeznacza się 29 godzin lekcyjnych tygodniowo, odpowiednio w szkołach polskich 12 godzin, w klasach 5-10 szkół litewskich 29 godzin lekcyjnych tygodniowo, w szkołach polskich 20 godzin).Różnica ogólnego wymiaru godzin w szkołach litewskich i polskich w klasach 1-10 wynosi 26 godzin lekcyjnych tygodniowo. Gorsze wyniki egzaminu maturalnego z języka litewskiego w znacznym stopniu ograniczą możliwości równego startu maturzystów szkół polskich na wyższe uczelnie, a co za tym idzie zniechęcą rodziców do zapisywania swoich dzieci do szkół polskich.
2. W gorszej sytuacji finansowej znalazły się szkoły polskie w związku z wprowadzeniem tzw. koszyczka ucznia. Szkołom polskim przyznano dodatek do koszyczka ucznia w wysokości 10 procent, co jednak nie pokrywa realnej różnicy wydatków związanych z utrzymaniem szkół polskich i litewskich, wynikających z szerszego planu nauczania, dwukrotnie droższych podręczników, wyższych kosztów doskonalenia nauczycieli, zakupienia pomocy dydaktycznych i metodycznych w szkołach polskich. Stąd też szkoły polskie mają brak podręczników przedmiotowych oraz są całkowicie pozbawione pomocy dydaktycznych w języku ojczystym.
Realnie taki dodatek do koszyczka powinien stanowić 4050 procent.
3. Stale prowadzone są działania skierowane na uszczuplenie używania języka ojczystego w szkołach polskich. Pierwszym krokiem było skreślenie języka ojczystego z listy obowiązkowych egzaminów maturalnych i przeniesienie go na listę egzaminów do wyboru, pozostawiając to na decyzję rady szkoły. Ostatnio zaś zlikwidowane zostało zaliczenie z języka ojczystego w klasie maturalnej oraz sprawdzian z języka ojczystego w klasie dziesiątej. Przewiduje się również zmniejszenie ilości godzin lekcyjnych na nauczanie języka ojczystego w szkołach polskich na rzecz zwiększenia godzin na nauczanie języka litewskiego.
4. Ewenementem w tej dziedzinie jest problem podwójnej przynależności (podwójnego podporządkowania) szkół, obejmujący wyłącznie szkoły na terytorium rejonów wileńskiego i solecznickiego. Już w założeniu oznacza to nierówne traktowanie i możliwość rozwoju szkół z litewskim i polskim językiem nauczania, mieszczących się w tej samej miejscowości. Wszystkie szkoły polskie podlegają samorządowi, który jest ich założycielem, zaś szkoły litewskie, w rejonie wileńskim i solecznickim, są powoływane przez powiat i jemu podlegają. Należy zaznaczyć, że szkoły powiatowe dysponują większymi środkami, mieszczą się w nowo wznoszonych gmachach, są lepiej wyposażone, co uniemożliwia warunki równej konkurencji.
5. Występuje konieczność zmniejszenia obowiązującej liczby uczniów przy kompletowaniu klas 510 do pięciu osób na wsi i dziesięciu w mieście oraz w klasach 11. do dziesięciu osób na wsi i 20 w mieście (posiadanie jednej klasy). Dotychczas w mieście obowiązuje wymóg posiadania dwóch klas z łączną liczbą 50 uczniów.
6. Potwierdzeniem prowadzenia podobnych działań jest arbitralnie podpisana przez ministra oświaty i nauki Litwy, bez uzgodnienia ze społecznością polską Strategia rozwoju oświaty polskiej mniejszości narodowej na Litwie, która nie zapewnia gwarancji pomyślnego rozwoju szkolnictwa polskiego w przyszłości. Dlatego też występujemy o przygotowanie nowej strategii, z uwzględnieniem propozycji i poprawek polskich organizacji społecznych oraz przyjęcie strategii dopiero po jej całkowitym zaakceptowaniu przez polską mniejszość narodową na Litwie.
Szkoły polskie nadal więc potrzebują szerokiego wsparcia w celu zapewnienia dalszego sprawnego funkcjonowania i utrzymania konkurencyjności. Takie gwarancje może zapewnić jedynie długoterminowy plan pomocy szkolnictwu polskiemu na Litwie, z ustaleniem priorytetów głównych potrzeb.
Wilno, 15 czerwca 2007 r.
O zagrożeniach oświaty polskiej na Litwie
XII Konferencja ,,Polskie dziecko w polskiej szkole stwierdza, że szkoła polska cieszy się ogromnym poparciem i autorytetem wśród społeczności polskiej Wileńszczyzny.
Konferencja jednocześnie zaznacza, że polityka prowadzona przez władze oświatowe republiki jest skierowana nie na tworzenie lepszych i sprzyjających warunków rozwoju szkoły polskiej na Litwie, lecz często prowadzi do uszczuplenia praw i tworzenia dodatkowych trudności na drodze jej zachowania i pomyślnego rozwoju, a nawet ku jej zanikaniu.
Społeczeństwo polskie Wileńszczyzny głęboko bulwersują kroki Ministerstwa Oświaty i Nauki Litwy zmierzające ku podjęciu upolitycznionej i bezpodstawnej decyzji ujednolicenia egzaminu z języka litewskiego na maturze dla szkół polskich i litewskich, jak również poprzednia odgórna likwidacja egzaminu maturalnego z języka polskiego ojczystego. Od lat odczuwana jest niechęć w rozwiązywaniu problemu cen podręczników dla szkół polskich, a także asymetria w finansowaniu szkół z polskim i litewskim językiem nauczania, częste przypadki nieuzasadnionej reorganizacji sieci szkół poprzez ustalenie w 2004 roku wyższej wymaganej liczby uczniów przy kompletowaniu klas 9-10-11-12.
Konferencja stanowczo protestuje przeciwko rozpętanej tuż po wygranych przez AWPL, ZPL, ,,Macierz Szkolną wyborach samorządowych antypolskiej nagonki w mediach, niestety również z udziałem władz państwowych, a skierowanych m. in. przeciwko systemowi oświaty polskiej na Litwie
XII Konferencja ,,Polskie dziecko w polskiej szkole postuluje i żąda:
1. Zaprzestania tworzenia sztucznych przeszkód oraz prób ograniczenia funkcjonowania szkół polskich na Litwie.
2. Rezygnacja z ujednolicenia egzaminu z języka litewskiego na maturze, dla szkół polskich i litewskich z powodu różnicy programów nauczania, liczby godzin lekcyjnych, niedostosowania podręczników oraz obiektywnej różnicy możliwości opanowania przez ucznia języka obcego i ojczystego.
3. Przejścia do konkretnych działań w kierunku zapewnienia jednakowych warunków finansowania dla szkół mniejszości narodowych poprzez:
pokrycie różnicy wydatków na podręczniki z budżetu państwa poczynając od 1 września 2007 roku
poczynając od 1 września 2007 r. zwiększenia dodatku finansowania koszyka ucznia dla szkół wiejskich do 50 proc. i miejskich 30 proc., na przykładzie sąsiedniej Polski mającej podobny wskaźnik PKB (Produkt Krajowy Brutto) na jednego mieszkańca.
4. Ustalenia minimalnej liczby dzieci w szkołach wiejskich przy kompletowaniu klas 9-10 do 5 uczniów, zaś w klasach 11 12 do 10 uczniów.
5. Przywrócenia egzaminu z języka polskiego ojczystego na listę egzaminów obowiązkowych na maturze.
6. Wniesienia gruntownych poprawek do obecnie przyjętej Strategii rozwoju oświaty mniejszości polskiej na Litwie i wypracowania planu jej realizacji, zapewniających stabilność i rozwój szkolnictwa polskiego na Litwie zgodnie z postulatami polskiej mniejszości na Litwie.
Konferencja deklaruje, że nadal będziemy bronić interesów społeczności polskiej w tworzeniu godnych warunków do kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży w języku ojczystym na wszystkich szczeblach od przedszkola do szkoły wyższej na miarę rozwiązań europejskich w dobie XXI wieku.
Wilno, 15 czerwca 2007 r.