Orzeczenie w sprawie zwrotu ziemi w parkach i rezerwatach
Obywatele Litwy, których ziemia uległa nacjonalizacji lub w inny sposób zostali oni wywłaszczeni, nie będą mogli ubiegać się o przeniesienie własności na najdroższe tereny kraju do państwowych parków, bądź też objętych ochroną państwa rezerwatów.
Zgodnie z orzeczeniem Sądu Konstytucyjnego Litwy, wydanym w miniony czwartek, niektóre zapisy Ustawy o przywróceniu prawa własności do zachowanych nieruchomości traktujące o przywróceniu prawa do bezprawnie odebranej własności w parkach narodowych i chronionych przez państwo rezerwatach, są niezgodne z konstytucją.
Według wcześniejszego trybu obywatele Litwy zwracali się z wnioskami o zwrócenie im ziemi na terenie parku czy rezerwatu, nie zważając na to, że przed nacjonalizacją posiadana przez nich własność nie leżała na terenie parku albo rezerwatu. Podobnie nie będą mogli przywrócić prawa do własności na terenach objętych szczególną ochroną państwa te osoby, które posiadały własność na terenie parku czy rezerwatu, ale same tam nie zamieszkiwały.
Wcześniejsze przepisy tego nie zabraniały. Decyzją Sądu Konstytucyjnego 7 cz. art. 16 wspomnianej powyżej ustawy (redakcja z 13 marca 1999 r. oraz 11 grudnia 2001 r.) została uznana za niezgodną z Ustawą Zasadniczą.
Sąd Konstytucyjny w swoim orzeczeniu podkreśla, że wydawca ustaw nie może ustalić takiego sposobu przywrócenia prawa do zachowanej nieruchomości, by osobie zamiast posiadanej w zupełnie innej miejscowości ziemi jako równorzędny majątek na własność została przekazana ziemia w szczególnie wartościowej strefie. Taka regulacja prawna, według Sądu Konstytucyjnego, stworzyłaby prawne przesłanki prowadzące ku trudnym do skontrolowania zmianom jakościowym tych wartościowych terenów, które, zdaniem Sądu, są niezgodne z zasadami art. 54 oraz 2 cz. art. 128 konstytucji, a więc zasadami konstytucyjnego państwa prawa.
Jednakże czwartkowe orzeczenie Sądu Konstytucyjnego daje nadzieję tym osobom, które obecnie mieszkają na terenie parku (rezerwatu), tutaj też posiadały bezprawnie znacjonalizowaną własność ziemską, lecz nie mogą jej odzyskać w naturze. Takie osoby będą miały prawo do zwrotu równorzędnej własności w innej części tego parku państwowego lub rezerwatu. Jednakże, jak po raz kolejny zaznaczył Sąd Konstytucyjny, taki sposób przywracania prawa do własności nie powinien stwarzać możliwości zmian jakościowych omawianych terenów, które mogłyby zaistnieć na skutek szczególnie aktywnych działań gospodarczych właścicieli.
Gwoli ścisłości niniejsze postulaty orzeczenia Sądu Konstytucyjnego Litwy można zastosować nie tylko w przypadku ubiegania się o ziemię, ale też w przypadku przywracania prawa własności do lasów i zbiorników wodnych.
W tym samym dniu Sąd Konstytucyjny odczytał orzeczenie w sprawie zgodności z konstytucją 1 punktu, 2cz. art. 5 (redakcja z 2 kwietnia 2002 r.) wymienionej powyżej ustawy, która ustala, że teren wolnej (niezabudowanej) ziemi w przypadku zwracania go właścicielowi w naturze można zmniejszyć do 1 ha, jeżeli na nim są zaprojektowane parcele udostępniane obywatelom pod budownictwo indywidualne zgodnie z 3 punktem 2 cz. ustawy. Wychodząc z założenia, że wymienione ograniczenie powstało z powodu braku ziemi w danym miejscu, sąd uznał taki stan rzeczy za zgodny z konstytucją.
Czy sprawiedliwości stanie się zadość będzie zależało tylko od tego, czy Sejm poprawi zapisy sprzeczne z zasadami konstytucji.
Irena Mikulewicz