Echa Kamionki
Wieś Kamionka leży nad rzeczką o tej samej nazwie, dopływem Wisińczy, 7 km na wschód do Małych Solecznik, 8 km na południe od Turgiel i 11 km na północny wschód od Solecznik - w lesistym i kamienistym miejscu. Kamienistość gleby, nazwa rzeczki złożyły się na nazwę wsi.
Leżąca w pobliżu dworu miejscowość Kamionka znana jest już od XVIII wieku. W 1830 r. w sprawozdaniu z wizytacji kościoła w Turgielach wymienia się kościół unicki w Kamionce. W 1866 r. wieś, przez którą wiodły już ulice, zamieszkiwało 146 mieszkańców, w 1886 r. - 172.
Polska szkoła w Kamionce zaczęła działać w 1920 r. W latach 1928-1929 wybudowano w Kamionce kościół katolicki. Nabożeństwa odprawiano w języku polskim, księża byli Polakami.
W latach 1940-1943 w Kamionce działała szkoła litewska.
Po zajęciu Litwy przez nazistów w 1942 r. odbył się powszechny spis ludności. Jego dane opublikowano 27 maja. Podano w nich, że w Kamionce (łącznie z niektórymi chutorami) mieszkało wówczas 254 mieszkańców.
W czasach sowieckich (lata 1944-1990) Kamionka stała się centrum kołchozu "Akmenyne". W samej wsi i na drugim brzegu Kamionki wybudowano nowe fermy, przechowalnie pasz, prowadzono prace melioracyjne.
Obecnie po rzeczce Kamionka, która niegdyś płynęła wzdłuż wsi szerokim, pięknym korytem, pozostał zaledwie rów wodny.
Na początku drugiej okupacji sowieckiej w starym budnku byłej plebanii działała polsko-rosyjska szkoła. Po jakimś czasie została przeniesiona do nowego dwupiętrowego budynku. Dzisiaj ta właśnie szkoła podstawowa jest szkołą polską. Mieści się w niej również szkoła podstawowa z litewskim językiem nauczania.
Niegdyś w Kamionce działał żłobek-przedszkole. Obecnie w tym pomieszczeniu lokują się prywatne mieszkania.
Z czasów sowieckich przetrwały w Kamionce budynek administracji gminy (mieści się w nim również urząd pocztowy i biblioteka), sala imprez, punkt medyczny, sklepy - państwowy i prywatny, punkt skupu mleka.
W 1959 r. w Kamionce mieszkało 177 mieszkańców, w 1970 r. - 205, w 1979 r. - 226, w 1989 r. - 229, w 2001 r. - 298. Tak więc, w okresie powojennym liczba mieszkańców wsi rosła. Według danych Departamentu Statystyki Republiki Litewskiej z 2003 r. do gminy w Kamionce w rejonie solecznickim należą 22 wsie, w których mieszka 992 mieszkańców (513 mężczyzn i 479 kobiet). Samą Kamionkę zamieszkuje 287 osób (149 mężczyzn i 138 kobiet).
Cmentarz wiejski mieści się w odległości 1,5 km od osiedla.
Historia dworu
Dwór (folwark) w Kamionce oraz mieszcząca się nieopodal niego wieś znane są od dawna. W XVIII w. należał do rodziny Wierzbowiczów. W 1866 r. dwór zamieszkiwało 36 mieszkańców, w tym 27 katolików i 9 Żydów.
W latach 1910-1911 zabudowania dworu wraz z całą ziemią (184,60 ha, w tym - 52,50 ha lasu w Kamionce) stały się własnością Heleny Renierowej (ur. w 1880 r.). Kupiła ona dwór od Barbary Wanilewiczowej i Franciszka Chmielowskiego. Potwierdzają to przechowywane w Wileńskim Archiwum Centralnym dokumenty kupna-sprzedaży dworu. Nowa włościanka była potomkinią rodziny Wierzbowiczów - Heleną Wierzbowiczówną, która odzyskała skonfiskowane jeszcze w czasach carskich (po powstaniu 1863 r.) dobra rodzinne.
W 1922 r. dwór w Kamionce wraz z folwarkiem Zacisze oraz lasami zajmował powierzchnię 338,93 ha.
W kwietniu 1940 r. rozpoczęła się nacjonalizacja dóbr dworu. Zainicjował ją Zarząd Reformy Rolnej w oparciu o uchwały ministerstwa rolnictwa Republiki Litewskiej. Ziemię zdecydowano rozdać miejscowym chłopom bezrolnym i małorolnym. W zachowanych dokumentach archiwalnych czytamy: "Przejąć dla potrzeb reformy rolnej będący własnością Heleny Renierowej dwór w Kamionce w gminie jaszuńskiej powiatu wileńskiego wraz ze wszystkimi należącymi do Heleny Renierowej nieruchomościami na terenie tego dworu, pozostawiając na własność H. Renierowej przewidzianą w Ustawie o reformie rolnej normę nieznacjonalizowanej ziemi..."
Las znacjonalizowano nieco wcześniej na mocy aktu komisji o przejęciu lasu z dnia 22 listopada 1939 r. Cały należący do dworu las (ten w Kamionce oraz 40 ha w gminie jaszuńskiej powiatu olkienickiego) został przejęty przez państwo i przekazany do nadleśnictwa rudnickiego.
Pozostała bez rodziny Helena Renierowa ciężko przeżyła zesłanie męża Ludwik. Po wylewie miała sparaliżowane nogi, była przykuta do łóżka. Gdy zmarła, została pochowana w kryptach, obok innych swoich krewnych.
Anna Renierówna (ur. w 1913 r.) z dwójką dzieci wyjechała za granicę.
Ludwik Renier
urodził się w 1861 r. we wsi Małe Zakaryszki gminy jaszuńskiej. Obecnie na jej miejscu pozostało jedynie kilka zabudowań byłego sowchozu w Jaszunach. Ojciec Ludwika Reniera - Feliks Renier był lekarzem niemieckiego pochodzenia, przybyłym z Prus na Litwę wraz z małżonką Franciszką Fleischer. F. Renier nabył Małe Zakaryszki w 1820 r. Od 1832 r. na podstawie umowy z Michałem Balińskim troskliwie leczył chłopów pańszczyźnianych we dworze w Jaszunach. W rodzinie F. Reniera było 6 synów i 2 córki. Starszy brat Ludwika, Anicet Renier (ur. w 1804 r.), był wybitnym lekarzem, naukowcem i patriotą. Otrzymał stopień lekarza I kategorii na Uniwersytecie Wileńskim, zaciągnął się do powstańców. Po klęsce powstania 1831 r. wycofał się do Prus. Po dwóch latach powrócił na Litwę, stał się jednym z pierwszych w Imperium Rosyjskim teoretykiem i praktykiem leczenia uzdrowiskowego, spopularyzował wody mineralne uzdrowiska w Druskienikach. Walczył z caratem, był jednym z organizatorów organizowanego w 1864 r. ruchu oporu na Litwie. Został schwytany i zesłany na katorgę.
Po powrocie ponownie podjął się pracy naukowej. Uporządkował protokoły zebrań Wileńskiego Stowarzyszenia Medycznego. Brat Ludwika Mamert zarządzał pozostawionym przez ojca majątkiem, zaś brat Józef został księdzem. W domu tego ostatniego podczas rewizji znaleziono wiele zakazanej literatury. Z tego powodu oraz ze względu na jego nastawienie wobec zarządu diecezji wileńskiej, władze carskie zesłały go do klasztoru w Mohylewie.
Ludwik Renier - najmłodszy syn Feliksa - poszedł w ślady ojca i brata Aniceta. Został jednym z najbardziej potrzebnych w owych czasach dla zwykłych ludzi człowiekiem - lekarzem. Po ukończeniu studiów medycznych w Charkowie pracował jako ginekolog i położnik, ciesząc się nie lada renomą. Podobnie jak jego brat został wybrany na członka Wileńskiego Stowarzyszenia Medycznego.
Starsi wiekiem mieszkańcy Kamionki i okolic dotychczas wspominają Ludwika, gdy będąc już w bardzo podeszłym wieku na piechotę, czasami zaś zaprzężonym w wóz własnym koniem udawał się do chorych. Odwiedzając wiejskie chaty nie tylko pomagał, zostawiał też każdemu cząstkę siebie. Mieszkańcy tak też go nazywali "nasz lekarz".
Niestety, ostatnie chwile życia Ludwika Reniera były tragiczne. Mieszkanka Kamionki Zofia Olechnowicz opowiadała, że wiejski lekarz już od młodości miał słabe płuca, chorował na ich zapalenie. W 1941 r. w wieku 80 lat Ludwik Renier był represjonowany, zesłany (wiemy o tym ze sporządzonych w 1943 r. przez działające w latach okupacji nazistowskiej Biuro Informacyjne Samopomocy list więźniów i zesłańców. Ich kopie przechowywane są obecnie w Litewskim Centrum Ludobójstwa i Oporu). Ludwik Renier nie dotarł do miejsca zesłania, ponieważ wepchany do bydlęcego wagonu, w tłoku innych zesłańców po drodze udusił się, jego zwłoki zaś wyrzucono z pociągu...
Kaplica i kościół katolicki
Niegdyś na terenie dworu stała drewniana katolicka kaplica (nie wiadomo, kiedy została wybudowana), należała do parafii turgielskiej.
Wiadomo, że pod koniec XIX w. i na początku XX w. władze carskie prowadziły politykę rusyfikacji Litwy. W tym celu budowano cerkwie albo oddawano prawosławnym świątynie katolickie. Starzy mieszkańcy Kamionki i okolic pamiętają, że ich kaplicę również chciano przekszałcić w cerkiew. Dowiedziawszy się o takich zamiarach wierni rozebrali w nocy kaplicę, deski zaś oraz inne materiały budowlane poznosili do domów. Miejsce, w którym stała kaplica zaorali i zasiali owsem. Przybyły "uriadnik" zastał świeżo zaorane pole.
W latach 1928-1929 wybudowano drewniany kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, będący filią parafii w Turgielach. W dniu konsekracji kościoła parafianie Kamionki przynieśli na piechotę z Wilna obraz św. Teresy.
W 1945 r. założono parafię w Kamionce.
Obecnie kościół w Kamionce należy do dekanatu w Turgielach.
Kościół unicki
Dokumenty z wizytacji kościoła w Turgielach podają, że w 1830 r. na terytorium obecnej gminy w Kamionce działał kościół unicki. Unici - prawosławni państwa polsko-litewskiego - w 1596 r. zawarli w Brześciu unię ze Stolicą Apostolską. Na synodzie w Brześciu postanowiono w oparciu o Unię Florencką z 1439 r. zjednoczyć kościoły prawosławne i katolickie na rządzonych przez Rzeczpospolitą terenach Ukrainy i Białorusi. Uczestniczący w synodzie przychylni Rzeczypospolitej prawosławni uznali władzę papieża i najważniejsze dogmaty Kościoła katolickiego, zachowując stare obrzędy oraz prowadzone w języku starocerkiewnym nabożeństwa.
Kościół unicki w Kamionce miał swego księdza.
Litewska szkoła
W latach niepodległości Litwy, po odzyskaniu przez nią Wileńszczyzny, pojawiła się możliwość założenia szkoły litewskiej.
Litewska szkoła początkowa powiatu wileńskiego, należąca do samorządu gminy jaszuńskiej, rozpoczęła działalność 14 lutego 1940 r. w jednym z byłych zabudowań dworu Renierów.
Z archiwalnych danych wynika, że kierownikiem szkoły był 30-letni Juozas Mascianisas, który dotąd przez lat 10 pracował jako nauczyciel. Miał ukończone polskie Seminarium Nauczycielskie, znał polski, litewski, białoruski, rosyjski i niemiecki. Miał żonę i dwójkę dzieci. Wynagrodzenie nauczycielowi płaciła inspekcja powiatu wileńskiego.
Pod kierownictwem ministerstwa oświaty Republiki Litewskiej pracownicy inspekcji Departamentu Nauczania Początkowego powiatu wileńskiego w latach 1939-1940 sprawdzali działalność litewskich szkół początkowych na Wileńszczyźnie. W sprawozdaniach wymieniana jest również litewska szkoła początkowa w Kamionce. Szkołę sprawdzano 9 maja 1940 r. Uczyło się w niej wówczas 41 uczniów. W tej placówce oświatowej były 4 klasy.
W latach 1941-1942 religię w szkole wykładał ksiądz Vladas Garbovskis. W okresie działalności szkoły litewskiej w kościele w Kamionce nabożeństwa odbywały się i po polsku, i po litewsku.
Po przyłączeniu Litwy do ZSRS sowieci zaczęli rusyfikować szkoły. W litewskiej początkowej szkole w Kamionce wszystkie przedmioty zaczęto nauczać już nie tylko po litewsku, ale również po rosyjsku (białorusku).
W latach wojennych, po tym, gdy naziści okupowali Litwę, w litewskiej szkole początkowej w Kamionce język rosyjski został zniesiony. Dowiadujemy się o tym z danych statystycznych szkół początkowych sporządzonych w 1943 r. Zaznacza się w nich, że językiem wykładowym w szkole jest język litewski oraz że uczniowie wszystkich klas uczyli się już w innym budynku.
W okresie powojennym, gdy na Litwie znowu panowali bolszewicy, w litewskiej szkole początkowej w Kamionce ponownie obowiązywał język rosyjski. Język litewski pozostał jedynie jako przedmiot.
W 1990 r. po odzyskaniu przez Litwę niepodległości zaczęto wykazywać większą troskę o sprawy oświatowe Litwy Południowo-Wschodniej. W Kamionce litewska szkoła początkowa została odrodzona 2 września 1996 r. Założyła ją administracja naczelnika powiatu wileńskiego. Szkołą kierowała nauczycielka Loreta Žymantaite.
We wrześniu 1997 r. na życzenie rodziców uczniów szkołę z początkowej przekształcono w podstawową. W 2001 r. założono w niej grupę nauczania przedszkolnego.
Obecnie na budynku litewskiej szkoły podstawowej widnieje inna wywieszka. Jest to filia Turgielskiej Szkoły Średniej.
Antanas Lesys
Jovita Niuniavaite-Lesiene
Na zdjęciach: miejscowe mieszkanki przy dworze Wierzbickich, rok 1965;
kościół w Kamionce, zbudowany w latach 1928-2929
Fot. archiwum