750-lecie koronacji Mendoga
6 lipca w całym kraju odbędą się uroczyste obchody 750-lecia koronacji pierwszego litewskiego władcy - Mendoga. Z tej okazji m. in. w Wilnie w parku naprzeciwko muzeum etnograficznego Litwy zostanie odsłonięty pomnik praojca litewskiej państwowości. Nieopodal na wykończeniu jest most przez Wilię, który będzie nazwany imieniem pierwszego i jedynego króla Litwy.
Świętu koronacji będzie towarzyszyło szereg imprez. Jedna z centralnych - festiwal pieśni w wykonaniu litewskich zespołów z całego świata.
Notka historyczna
Pierwszy i jedyny władca Litwy
W połowie XIII wieku na ziemiach zamieszkałych przez plemiona litewskie i żmudzkie następowała koncentracja władzy politycznej w ręku kilku rodów, które narzucały swe decyzje pomniejszym kunigasom plemiennym. Spośród tych rodów wybili się w owym czasie Ryngoldowicze. Przodek ich, nieznanego imienia, zwany przez późniejszą tradycję Ryngoldem, zmarły przed 1219 rokiem, był już tak potężny, że na całej Litwe nie miał sobie równego. Jego synowie Dowsprunk i Mendog nie tylko utrzymali wywalczone przez ojca stanowisko, ale i utwierdzili je.
W walce o władzę szczególnie wyróżnił się Mendog, który potrafił być nie tylko bezwzględnym, ale też mądrym i przebiegłym politykiem. Około roku 1240 zapewnił sobie panowanie nad całą Auksztotą i wówczas postanowił pozbyć się niewygodnych bratanków Edywida i Towciwiła oraz żmudzkiego księcia Wykinta, nakazując im wyjazd na Ruś. Ci wkrótce okazali mu swe nieposłuszeństwo i zbiegli do Daniela halickiego. Ten zaś zawiązał w roku 1249/50 przeciwko Litwie potężną koalicję, w której obok Rusi Halicko-Włodzimierskiej wzięli walny udział Krzyżacy inflanccy oraz Jaćwingowie i południowa Żmudź. Polacy na wezwanie Daniela "jako czas na pogan" iść, wymówili się od udziału w koalicji.
"W tej groźnej i wydawałoby się beznadziejnej sytuacji w pełni zabłysnął wielki talent polityczny Mendoga, który zręcznie wykorzystał sprzeczności w łonie koalicji antylitewskiej. Najpoważniejszego wroga - Krzyżaków zjednał obietnicą chrztu, której w 1251 roku rzeczywiście, ale podobno obłudnie dopełnił", opisują historycy pierwsze przymiarki chrystianizacji Litwy za Mendoga. Jednając ku sobie Krzyżaków Mendog zdołał utwierdzić swe panowanie na Litwie i "za staraniem krzyżackim w Rzymie u papieża Innocentego IV uwieńczył swój sukces uroczystą koronacją na króla Litwy".
Uroczystość miała miejsce w Nowogródku na przełomie czerwca i lipca 1253 roku. Jednak traktując sojusz z Krzyżakami jako środek do budowy monarchii litewskiej Mendog niedługo znalazł sposobność do zerwania z uciążliwym sprzymierzeńcem. W zamian za uznanie Mendoga swoim władcą Żmudzini żądali od niego odstąpienia od Krzyżaków i od chrześcijaństwa. Król litewski bez wahania to uczynił poświęcając i Krzyżaków, i chrześcijaństwo dla zjednoczenia kraju. Zmienił tym samym kardynalnie politykę zagraniczną Litwy występując (z powodzeniem zresztą) przeciwko niedawnemu sojusznikowi - Krzyżakom.
Po sukcesach militarnych nad Krzyżakami wzniósł się na szczyt swej potęgi i wówczas przyczajona opozycja niektórych kunigasów, którzy nienawidzili Mendoga za twarde i krwawe rządy, uderzyła we władcę bardzo nieoczekiwanie. Pod przewodem Dowmunta (któremu Mendog uwiódł żonę) i Trenioty możni uknuli spisek na życie króla. Jesienią 1263 roku, kiedy wojska Mendogowe znajdowały się w pochodzie na daleki Briańsk, Dowmunt nagle zawrócił z drogi i napadłszy na Mendoga zamordował go wraz z synami Ruklą i Repekiem. Tak zginął twórca państwa litewskiego, "samodzierżawiec we wszystkiej ziemi litewskiej", pierwszy i ostatni król Litwy, wielki Mendog.
Tadeusz Andrzejewski